De Warnser Poarte (WP) bestaat 20 jaar en bij een jubileumnummer horen natuurlijk mensen die vanaf het allereerste begin hun bijdrage hebben geleverd. Ike Onderstal is zo iemand. Aanleiding dus voor een gesprek.

Mijn zus Agniet zit vanaf het begin (in 1991) in de redactie van de Warnser Poarte, vertelt Ike en aan haar heb ik destijds gevraagd of het een idee zou zijn om een vegetarisch recept in de WP te plaatsen. Het is het begin geworden van een hele reeks. ‘Volgens mij ben ik erfelijk belast met plezier in koken, mijn oma en mijn moeder konden allebei heerlijk koken, maar van mijn oma heb ik het plezier in koken geërfd, mijn moeder had er minder lol in. Als mijn zusjes en ik bij mijn opa en oma waren, dan zagen we mijn oma alleen maar bezig in de keuken. Ik weet niet of het was omdat wij er waren, maar ze kookte altijd een drie gangen menu, met vlees, want mijn opa was een echte vleeseter. Mijn oma hield er niet zo van. Jaren later heeft ze eens tegen mij gezegd dat ze vlees altijd zo vies had gevonden. En dat uit mijn grootmoeders’ mond!’

Eigenlijk hield ik zelf nooit van vlees, maar ik dacht dat een mens vlees nodig had om gezond te blijven. De aanleiding om te stoppen met het eten van vlees was toen één van mijn dochters op een dag geen vlees meer wilde eten, dat was in 1974. Ze was toen 11 jaar en op die leeftijd vinden veel meisjes het opeens zielig om dieren te eten. Dat mijn toenmalige partner zei dat vlees van hem ook niet alle dagen hoefde, gaf de doorslag. Vanaf die dag ben ik gestopt met vlees eten.

Maar ja, dan moet je gezond gaan eten zonder vlees, hoe doe je dat? Gelukkig was ik zo dol op koken dat ik het een uitdaging vond om daarachter te komen. Ik ben erover gaan lezen en ik ben gaan experimenteren. In het begin was het een gebakken plakje kaas, later is dat uitgebreid met o.a. gerechten uit de Indonesische keuken. Met die keuken had ik kennis gemaakt toen wij in het begin van ons huwelijk, van 1961-1962, in Nieuw-Guinea woonden. Omdat wij in het begin nog geen huis hadden, woonden wij in een Pasan Grahan, een soort pension. Omdat ik van lekker eten hield, bracht ik veel tijd door in de keuken bij de kokkin. Daar ontdekte ik dat papoea’s alleen op hoogtijdagen vlees aten, de rest van de tijd aten zij vis. Toen mijn dochter jaren later dus besloot geen vlees meer te eten, kwamen de lessen die ik in Nieuw-Guinea had geleerd mij goed van pas.

Toen ik net vegetarisch ging koken, vond ik het moeilijk om tegen de slager in Workum, met wie wij bevriend waren, te vertellen dat wij geen vlees meer aten. Hij geloofde me niet en dat kon ik me wel voorstellen, het was zijn leefwereld, zijn vader en grootvader hadden ook een slagerij gehad, hij hield zelf vee en hij slachtte zelf. Op een keer zei hij tegen me: “Ike, vertel het me maar, waar koop jij je vlees?” Hij kon zich niet voorstellen dat wij geen vlees meer aten.

Tegenwoordig liggen de winkels vol met vegetarische kookboeken, maar in de begintijd was dat nog niet zo, toen moest ik zelf recepten bedenken en uitproberen. De afgelopen jaren heb ik wel steeds meer kookboeken gekocht – ik denk dat ik meer dan zeven meter in mijn kast had staan – want in elk kookboek stonden altijd wel één of twee recepten die ik de moeite waard vond. Vlak na afgelopen zomer heb ik een nieuwe keuken gekregen en dat vond ik een mooie aanleiding om eens wat kookboeken weg te doen. Ik denk dat ik nu nog ongeveer een meter over heb. Koken is altijd mijn hobby geweest. Je doet me geen groter plezier dan te koken voor grote groepen mensen. Ik kookte in Frankrijk bij mensen die cursussen gaven waar vegetarisch gegeten werd en ik ben van 1988-1989 kok geweest in restaurant Sluiszicht in Workum.

Tot in 1989 de pastorie van de Hervormde kerk vrij kwam. Daarmee kon ik mijn droom – een eigen restaurant met pension – verwezenlijken. Er was een aantal gegadigden en ik werd uitgekozen. Ik kon het huis voor een periode van vijf jaar huren en het was groot genoeg om er meerdere gasten in te herbergen. Naast het drijven van een pension gaf ik kooklessen aan belangstellenden, meestal in groepjes, soms individueel. Zo heb ik nog een leuke anekdote over een man die ging scheiden. Zijn vrouw bleek ooit in mijn pension te zijn geweest en nu wilde hij leren hoe hij vegetarisch kon koken. Nou vind ik koken vooral een kwestie van kijken en proeven in je hoofd. Dat is iets wat ik in mijn kooklessen altijd probeer over te brengen, dat mensen een beetje loskomen van het kookboek. Dan roep ik: ‘doe maar wat, kijk maar wat er gebeurt.’ Kookboeken gebruik ik namelijk alleen voor inspiratie. Ik wil dat mensen gaan fantaseren en ik dacht dat iedereen dat kon. Maar veel mensen durven niet te experimenteren, die zitten vast aan de voorgeschreven hoeveelheden. Deze man dus ook. Toen hij na afloop vertelde dat hij apotheker was, begreep ik wel waarom hij zoveel moeite had met experimenteren.

In het pension organiseerde ik winterjûne nachten. Daar kwamen mensen muziek maken, gedichten voorlezen, verhalen vertellen, er kwam een poppenspeler een voorstelling gegeven, er werd naailes en Friese les gegeven. Na vijf jaar kon ik het huis nog eens voor vijf jaar huren, maar helaas kwam er drie jaar later een nieuw kerkbestuur en moest het pand verkocht worden. Omdat er nogal wat achterstallig onderhoud was en ik al 58 jaar was, durfde ik het niet aan. Die investering was voor mij niet op te brengen. Ik heb dat wel jammer gevonden, ik was vast van plan om de 10 jaar vol te maken. Gelukkig heb ik de hele inboedel kunnen verkopen aan iemand die een pension begon. Al met al heb ik er een geweldige tijd gehad!

Precies op het moment dat dit speelde, kwam er een huis vrij aan de Boppelâns. Ik was blij dat het aan mij werd toegewezen en ik woon er nu al meer dan 10 jaar met veel plezier. In het winterseizoen geef ik hier workshops voor 4-6 mensen en etentjes voor 6-8 personen, alles tegen kostprijs. Ik hoef er niet aan te verdienen, het is een sociaal gebeuren en ik ben blij als ik mijn hobby kan uitoefenen. Het is zoveel leuker om voor een aantal mensen te koken dan voor jezelf alleen. Binnenkort ga ik weer van start met de etentjes. Ik ga het noemen: eet je mee? Trefwoorden zijn: feestelijk, mooi en vrolijk. In de zomermaanden maak ik buffetten. Veel mensen denken dat vegetarisch eten saai is, maar dat is beslist niet zo. Ik vind het heerlijk om mensen te laten zien dat een maaltijd zonder vlees ook lekker kan zijn en dat die er feestelijk uit kan zien.

Ik vind het een uitdaging om te werken met seizoensgroenten. Vroeger klaagde Henk Pluister, de groenteboer op het Sou – die een jaar of twee geleden is overleden – weleens dat de mensen niet meer groenten bij hem kochten. Toen hebben we de afspraak gemaakt dat hij mij zou laten weten welke groenten hij had en dat ik dan een recept maakte voor de WP waarin ik die groenten verwerkte. Ik vind het belangrijk dat de ingrediënten voor een vegetarische maaltijd in de eigen buurt kunnen worden gekocht. Het hoeft niet allemaal uit een natuurvoedingswinkel te komen. Gelukkig zijn veel biologische producten nu ook te koop in de buurtsuper. Toevallig hoorde ik dat de zoon van Henk Pluister – die nu op het Sou woont – ook weer groenten verkoopt. Daar ga ik gauw weer eens kijken. Zo helpen we elkaar, ik houd van delen en ondersteunen.

Voor het jubileumnummer van de WP heb ik een drie gangen menu bedacht, met de paddenstoelensoep van mijn oma als voorgerecht en een taart als nagerecht. Ik hoop dat ik de liefde voor vegetarisch koken aan mensen kan doorgeven, net zoals ik dat aan alle vijf mijn kinderen heb gedaan. Ik denk dat er in elk gezin wel een kind is dat niet van vlees houdt en dat een moeder misschien niet goed weet wat ze dan moet koken. Die mensen wil ik graag ondersteunen. Je kunt tegenwoordig best een vleesvervanger kopen, maar liever nog ondersteun ik mensen om zelf een gerecht te maken. Om ze te leren dat je ook lekker kunt eten zonder dat daarvoor dieren gedood moeten worden.

De recepten voor de WP bedenk ik meestal zelf, heel af en toe haal ik iets uit een kookboek. Ik weet dat een aantal mensen in Warns mijn recepten uitprobeert, maar ik zou het wel leuk vinden om ook van anderen te horen hoe mijn recepten bevallen. Wat ik heel leuk vond, was dat er een keer iemand vroeg of ik een recept met verse vijgen in de WP wilde plaatsen. Dat vond ik erg leuk, een recept maken op verzoek. Ik zou het leuk vinden als dat vaker gebeurde. En als ik mensen kan ondersteunen geen vlees te eten, dan doe ik dat met plezier. Eén dag per week geen vlees eten maakt al zoveel verschil!

Wilma Deurloo